Tłumaczenie robocze książki bpa Javiera Echevarrii: Por Cristo, con El y en El. Escritos sobre San Josemaria, Madryt 2007.
Spis treści:
Wprowadzenie
Kapłańskie braterstwo
Kapłan, aby służyć wszystkim
Przyjaźń w służbie Kościoła
Umiłowanie kapłaństwa
Mistrz, kapłan, Ojciec
Namiętnie kochać świat
Kapłan i tylko kapłan
Święty zwyczajnego życia
. Pośród darów, jakich Przenajświętsza Trójca udziela swemu Kościołowi, Święci zajmują istotne miejsce. W następujący sposób uznaje to liturgia: Przez wspaniałe świadectwo życia Twoich Świętych obdarzasz swój Kościół nową mocą i dajesz nam dowody swojej miłości1. W naszych dniach Bóg nadal udziela daru w postaci Świętych, którzy ofiarują wszystkim chrześcijanom swoją miłość do Boga, materializującą się pod przewodnictwem Ducha Świętego w ich życiu i w ich dziełach.
Papież Jan Paweł II wyrażał swoją wdzięczność za hojny rozkwit Świętych i podkreślał wyzwanie, jakie niesie ze sobą ich poświęcenie: Dzisiaj trzeba na nowo z przekonaniem zalecać wszystkim dążenie do tej «wysokiej miary» zwyczajnego życia chrześcijańskiego. Całe życie kościelnej wspólnoty i chrześcijańskich rodzin winno zmierzać w tym kierunku2.
Pośród prawd głoszonych z siłą przez II Sobór Watykański wyróżnia się powszechne wezwanie do świętości wszystkich poszczególnych ochrzczonych w ich osobistym stanie i okolicznościach – rodzinnych, społecznych, pracowniczych, itd. – w jakich umieściła ich Boża Opatrzność3. To wezwanie jest darem i zadaniem. W rzeczywistości każdy Święty kształtuje się zgodnie z tą dynamiką daru i zadania: Ten dar świętości – by tak rzec – obiektywnej zostaje ofiarowany każdemu ochrzczonemu. Dar jednak staje się z kolei zadaniem, któremu winno być podporządkowane całe życie chrześcijanina4. Dwumian „dar-zadanie” stanowi właśnie jeden z zasadniczych elementów tomu, który tutaj przedstawiamy: pamiętając o całkowitej bezinteresowności tego, co otrzymaliśmy, uświęcenie pojawia się wyraźnie w swoim wymiarze daru: niezasłużonego podarunku, jaki daje nam nasz Bóg-Ojciec w Chrystusie przez Ducha Świętego. Równocześnie uświęcenie jest wezwaniem osobistym, wezwaniem, jakie powierza się odpowiedzialności każdego chrześcijanina. Święty Josemaría stwierdził, że jest to dzieło całego życia5.
W przypadku tych, którzy zostali wyświęceni na kapłanów, zespół dar-zadanie nabiera wyraźniejszego wymiaru, jak pokazał Ojciec Święty Jan Paweł II w swojej książce Dar i tajemnica. Szczególny charakter szafarza wyświęconego in sacris polega na jego sakramentalnym utożsamieniu z Najwyższym i Wiecznym Kapłanem, które zamienia go w widzialne narzędzie Chrystusa albo – jak objaśnia Święty Josemaría w jednej ze swoich homilii – w codzienne i bezpośrednie narzędzie zbawczej łaski, którą zdobył nam Chrystus6. Dlatego musi się starać, aby sakramentalne utożsamienie z Jezusem Chrystusem, otrzymane przy sakramencie święceń, było kształtowane w jego codziennym życiu, które w całości musi być kapłańskie, bez luk czy przerw. Kapłan, siłą otrzymanego daru, jest powołany do niestrudzonej pracy nad zadaniem własnego uświęcania właśnie jako kapłan, stając się w końcu ipse Christus, samym Chrystusem.
Święty Josemaría
Powołanie do świętości jest wyzwaniem, jakie każdy Święty stawia przed wszystkimi wiernymi. W rzeczywistości Święci nie są wyłącznym „dziedzictwem” tego czy innego Kościoła partykularnego, takiej czy innej instytucji. Zwrócił na to uwagę Papież Paweł VI, jeszcze przed otwarciem procesu kanonizacyjnego Świętego Josemaríi Escrivy de Balaguer prałatowi Álvaro del Portillo, jego pierwszemu następcy na czele Opus Dei. Podczas audiencji udzielonej 5 marca 1976 roku Papież nalegał, aby z całą pieczołowitością zachowywać nawet najmniejsze pamiątki z życia i nauczania Założyciela. Paweł VI argumentował, że ta pamięć o świętości nie należy już tylko do Opus Dei, ale w rzeczywistości stanowi skarb Kościoła powszechnego.
Z drugiej strony podczas kanonizacji Biskup Rzymu, swoją władzą, w asystencji Ducha Świętego, przy modlitwie ludu Bożego, ogłasza w uroczysty i nieomylny sposób, że Sługa Boży znajduje się już wśród błogosławionych i ustanawia jego kult w całym Kościele. Kongregacja do Spraw Kanonizacyjnych w dekrecie o heroiczności cnót Sługi Bożego Josemaríi Escrivy de Balaguer (9 kwietnia 1990 r.) wskazywała kilka przyczyn wielkiego znaczenia jego nauczania i wymieniała go pośród heroldów świętości, których Duch Ożywiciel wzbudza w każdej epoce (…), z ogromną siłą i w profetycznej zgodzie z Soborem Watykańskim II, starał się dotrzeć do wszystkich chrześcijan z ewangelicznym wezwaniem: „Masz obowiązek uświęcić się. Także i ty. (...) Wszystkim, wszystkim bez wyjątku Pan powiedział: „Bądźcie tedy doskonali tak, jak doskonały jest wasz Ojciec Niebieski" (Droga, n. 291). W rzeczywistości i tak, jak wspominał ten sam dekret, Sługa Boży był prawdziwym prekursorem i już pod koniec lat dwudziestych głosił nierozdzielną jedność chrześcijańskiego życia, zachęcał do kontemplacji "na środku ulicy" i wzywał wszystkich wierzących do włączenia się w dynamiczne apostolstwo Kościoła, każdy w tym miejscu, jakie zajmuje w świecie.
Chociaż jego twórczość pisana zajmuje wiele tomów, do których dochodzą tysiące wystąpień ustnych, z których wiele zostało zapisanych, Święty Josemaría, zgodnie z tym, co zauważa prałat Echevarría, realizował swoje nauczanie teologiczne i duchowe przede wszystkim w swojej codziennej egzystencji, w której łatwo było odkryć osobę, u której nauczanie i życie stanowiły nierozerwalną jedność. Nie był zimnym mistrzem, teoretykiem etyki naturalnej i chrześcijańskiej moralności7.
Misja powierzona Świętemu Josemaríi polegała przede wszystkim na stawianiu Chrystusa przed ludźmi, przed ich najgłębszymi pragnieniami, przez tworzenie możliwej do zrealizowania, instytucjonalnej ścieżki, która stanowiła jakby praktyczną proklamację, że dla wszystkich ochrzczonych możliwe jest kroczenie za tym wymagającym Bożym powołaniem. Chodziło o drogę ewangelicznej doskonałości pośród świata, w każdym zawodzie czy zajęciu, którą on sam ucieleśniał w swoim własnym życiu, stając się żywym wyrazem utożsamienia z Chrystusem, które niestrudzenie głosił. I tak od 2 października 1928 roku do ostatniego dnia swojej ziemskiej egzystencji, pracował, aby przekazywać to wezwanie, kreśląc oprócz tego wyraźną i możliwą do przebycia drogę, żeby nadać mu praktyczną realizację8 – Opus Dei. Ta prawna struktura o świeckim charakterze, za którą dużo się modlił i kazał się dużo modlić i której świetnie przygotowane statuty pozostawił, ukazuje głęboki sens przesłania teologicznego – aby skutecznie dążyć do pełni chrześcijańskiego życia, ani wierni świeccy, ani kapłani diecezjalni nie potrzebują zmieniać swojego „stanu” kanonicznego.
Książka i jej autor
W latach, które upłynęły od dnia, kiedy Bóg, Nasz Pan, powołał Założyciela Opus Dei do wiecznej szczęśliwości, opracowano i opublikowano liczne prace, które usiłują analizować, systematyzować i ujawniać zakres, zarówno doktrynalny, jak i praktyczny, jego postaci i nauczania. W tych ramach mieści się również ten tom.
Jego tytuł nawiązuje do utożsamienia z Chrystusem, celu każdego chrześcijanina – kapłana czy świeckiego – tak, jak wyrażał to Święty Josemaría: Podczas Świętej Ofiary kapłan bierze Ciało naszego Boga i Kielich z Jego Krwią i wznosi ponad wszystkimi ziemskimi rzeczami, mówiąc: „Per Ipsum, et cum Ipso, et in Ipso” - przez moją Miłość! z moją Miłością! w mojej Miłości!
Złącz się z tym gestem. Co więcej: wnieś tę rzeczywistość w twoje życie9.
Na poniższych stronach znajduje się osiem tekstów biskupa Javiera Echevarríi, prałata Opus Dei, dotyczących Świętego Josemaríi, umieszczonych w porządku chronologicznym. Daty, kiedy teksty te były opublikowane lub wygłoszone, obejmują lata od 1985 do 2005 roku. To znaczy, od daty na siedem lat przed jego beatyfikacją do trzech lat po jego kanonizacji. Jest oczywiste, że w pierwotnej wersji Założyciela Opus Dei tytułowano Sługą Bożym, Błogosławionym lub Świętym, w zależności od danej chwili. Przygotowując to wydanie, po pięciu latach od kanonizacji, aby uniknąć anachronizmów, zdecydowano się – za zgodą autora – na ujednolicenie nomenklatury, nawet w cytatach, i określanie Założyciela zawsze jako Świętego Josemaríi.
Tytuły tych prac są następujące:
– Kapłańskie braterstwo
– Kapłan, aby służyć wszystkim
– Przyjaźń w służbie Kościoła
– Umiłowanie kapłaństwa
– Mistrz, Kapłan, Ojciec
– Namiętnie kochać świat
– Kapłan, tylko Kapłan
– Święty zwyczajnego życia.
Dwa pierwsze teksty ukazały się w 1985 i 1992 roku jako artykuły opublikowane w czasopiśmie Palabra. Tekst Umiłowanie kapłaństwa to wystąpienie wygłoszone przez prałata Echevarríę na placu Świętego Piotra z okazji jubileuszu kapłanów (17 maja 2000 roku). Pozostałych pięć tekstów, o charakterze akademickim, było wygłoszonych na zjazdach, sympozjach lub uroczystościach, które są opisane w przypisie do każdego tytułu.
Cztery teksty traktują w szczególny sposób o kapłaństwie, tak, jak pojawia się ono w osobie i nauczaniu Świętego Josemaríi (część z tych tekstów była skierowana do publiczności składającej się w większości z kapłanów). Trzy pozostałe poruszają głęboko liczne aspekty jego życia i nauczania, choć nie brakuje tam przez to odniesień do kapłaństwa. Ostatecznie centralnym elementem przesłania Świętego Josemaríi jest wezwanie do świętości wszystkich wiernych, włączając w to oczywiście kapłanów. Z drugiej strony zaś on sam twierdził o sobie, że jego powołanie polegało na tym (…), aby być kapłanem, tylko kapłanem, zawsze kapłanem10. Ten kapłański stan jego duszy ujawnia się również w bardziej okolicznościowym tekście, zatytułowanym Przyjaźń w służbie Kościoła.
Jeśli chodzi o autora książki, wydaje się stosownym przypomnieć, że właściwą cechą tego, kto zasługuje na to miano (auctor) jest auctoritasI. A jest przecież oczywiste, że spośród osób pozostających przy życiu prałat Echevarría jest głównym autorem – o największym auctoritas – jeśli chodzi o Świętego Josemaríę Escrivę de Balaguer.
Kiedy Sługa Boży Álvaro del Portillo został wybrany w 1975 roku na pierwszego następcę Świętego Josemaríi na czele Opus Dei, powiedział, że członkowie kongresu wyborczego wyrazili swoim wyborem pragnienie, aby to sam Założyciel nadal kierował Opus Dei. Rzeczywiście nikt nie przeżył tak wiele czasu w takiej bliskości Świętego Josemaríi jak Sługa Boży Álvaro del Portillo, który był dzień po dniu przez prawie czterdzieści lat jego najbliższym współpracownikiem i który najbardziej utożsamiał się z jego duchem. Coś podobnego wypada powiedzieć teraz o prałacie Javierze Echevarríi.
Urodzony w Madrycie 14 czerwca 1932 roku, doktor obojga praw (świeckiego i kanonicznego) został wyświęcony na kapłana 7 sierpnia 1955 roku. Już przed tą datą współpracował ściśle ze Świętym Josemaríą, którego sekretarzem był od 1953 roku aż do śmierci Założyciela, to znaczy, przez ponad dwadzieścia lat. Od 1966 roku był również członkiem Rady Generalnej Opus Dei. W 1975 roku ksiądz Javier Echevarría został mianowany sekretarzem generalnym (w 1982 roku, po erygowaniu Opus Dei jako prałatury personalnej został wikariuszem generalnym prałatury). W związku z tym pozostawał przez kolejne dwadzieścia lat w codziennej bliskości Sługi Bożego Álvaro del Portillo, głównego depozytariusza dziedzictwa Założyciela. Po śmierci prałata del Portillo, 20 kwietnia 1994 roku, został mianowany przez Jana Pawła II prałatem Opus Dei. Kilka miesięcy później, 6 stycznia 1995 roku, otrzymał z rąk Papieża sakrę biskupią w bazylice Świętego Piotra. Obecnie jest członkiem Kongregacji do Spraw Kanonizacyjnych, Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej i Kongregacji do Spraw Duchowieństwa. Uczestniczył w Specjalnej Sesji Synodu Biskupów dla Ameryki (1997) i Europy (1999), jak również w zwyczajnych sesjach Synodu Biskupów w 2001 i 2005 roku.
Jest potwierdzone, że orędzie Świętego Josemaríi łączy się jak najściślej z Dziełem, które kazał mu zobaczyć i założyć Pan. To samo można powiedzieć na odwrót. Nie wydaje się możliwe zrozumienie Opus Dei obok tego orędzia. Również z tego powodu, być może najbardziej znaczącym wymiarem biskupiej posługi biskupa Javiera Echevarríi, jako prałata Opus Dei, jest przekazywanie z wyśmienitą wiernością teologicznego, duchowego, duszpasterskiego i historycznego dziedzictwa Założyciela. Faktycznie postać i nauczanie Świętego Josemaríi stanowią główny wątek wszystkich jego ustnych i pisemnych wystąpień. W tym sensie znacząca jest jego książka świadectwo Wspomnienie o Świętym Josemaríi Escrivie – założycielu Opus DeiII, jednakże ten sam duch przenika w ukryciu i jawnie jego pozostałe dzieła, na przykład Itinerarios de vida cristiana [Drogi chrześcijańskiego życia], Para servir a la Iglesia [Aby służyć Kościołowi], Getsemaní [Getsemani] czy Eucaristía y vida cristiana [Eucharystia a życie chrześcijańskie]. Jest też zrozumiałe, że jego obecność i słowa są pożądane jako główny wkład na spotkaniach naukowych lub wspomnieniowych, poświęconych tematycznie życiu lub nauczaniu Świętego Josemaríi. Wskazano już, że taka jest geneza wielu spośród tekstów składających się na ten tom.
Należy w każdym razie zauważyć, że prałat Echevarría nie ogranicza się do powtarzania w niezmienny sposób pewnych wspomnień czy idei. Przede wszystkim dlatego że pisze mając wciąż na uwadze antropologiczne i kulturowe współrzędne, w jakich żyją jego czytelnicy. I tak, na przykład, uwzględnia niesprawiedliwe i rozpowszechnione oskarżenie, że chrześcijanie, przy swoim wyłącznym docenianiu dóbr niebieskich (…) lekceważą to, co ludzkie, i stają się „nieprzyjaciółmi życia11, zna dobrze współczesne niedostatki logiczne wolności12, kiedy mówi o służbie Bogu i duszom, nie umyka mu fakt, że słowo służba zostało praktycznie wymazane ze słownika języka codziennego. Natomiast kiedy się go używa, wielu wyobraża sobie ironicznie, że jest to przykrywka dla niegodziwych ambicji13. Wie również, że przekazuje orędzie Świętego światu, w którym nierzadko zamknięte kręgi władzy narzucają swoją opinię i gdzie kultura pozostaje w grupkach dla wtajemniczonych14.
Z drugiej strony wystąpienia prałata Echevarríi wnoszą znakomite opracowanie dokumentarne i głęboki rozwój teologiczny. Tytułem próbki, jeśli chodzi o dokumentację, szczególnie wzbogacające okazuje się źródło, na którym opiera się rozdział zatytułowany Święty zwyczajnego życia. Autor kreśli obraz Świętego Josemaríi – jego cechy duchowe i duszpasterskie – wynikający z jego wystąpień, homilii i innych oficjalnych dokumentów Ojca Świętego Jana Pawła II i Stolicy Świętej. Te same teksty podkreślają jego szczególny wkład zarówno w budowanie Kościoła, jak i w refleksję teologiczną, oraz pomagają ocenić obecny i przyszły odbiór jego orędzia.
Jeśli chodzi o pogłębienie teologiczne, jakiego dokonuje prałat Echevarría, uważam, że odtąd jego refleksja15 na temat chrześcijańskiej postawy wobec świata – pojmowanego również jako dar i zadanie – o wymiarze trynitarnym i odkupieńczym, jaki ta postawa nadaje ludzkiej pracy, wprowadzonej w wielką liturgię wszechświata16, będzie niezbędnym punktem odniesienia. To samo dzieje się z rozważaniami, które formułuje, na przykład, w odniesieniu do tożsamości kapłana albo koncepcji jedności życia, tak, jak objawiają się one w osobie, nauczaniu i działalności duszpasterskiej Świętego Josemaríi.
Jak już powiedziano, każdy święty stanowi dar dla wszystkich wiernych, którym równocześnie stawia zadanie. Na to wskazują właśnie poniższe strony autorstwa prałata Echevarríi. Pomagając w lepszym poznaniu Świętego Josemaríi, starają się postawić swoich czytelników wobec wyzwania, jakim jest Święty niezwykle umiłowany przez autora, który bez wątpienia pragnie, aby wielu poczuło się osobiście poruszonych i wielkodusznie przystąpiło do stawianego im zadania: Oby „Boże drogi na ziemi”, otwarte przez Naszego Pana i Boga pośród świata, przy wykorzystaniu Świętego Josemaríi Escrivy de Balaguer jako najwierniejszego narzędzia, będą pokonywane przez niezliczoną liczbę dusz, które rozpowszechnią we wszystkich zakątkach naszej ziemi pokój i radość naśladowców Jezusa Chrystusa!17.
Autor oczywiście dziękuje Bogu za dar, jaki stanowią dla Kościoła postać, dzieło i orędzie Świętego Josemaríi, co nie pociąga za sobą żadnego uczucia wyłączności ani wyższości. Warto w tym kontekście podkreślić słowa Sługi Bożego Álvaro del Portillo, którymi kończy się książka i które służą również do zakończenia tego wprowadzenia: Opus Dei nigdy nie pragnęło przedstawiać się jako szczyt albo doskonałość w historii duchowości. Kiedy ktoś żyje wiarą, rozumie, że pełnia czasów została już dana w Chrystusie i że aktualna jest każda duchowość, która zachowuje wierność Magisterium Kościoła i odpowiedniemu darowi założycielskiemu. Czasami wizja życia Kościoła oparta na historycyzmie może skłaniać się ku lekceważeniu tego, co dawne, i wychwalaniu tego, co nowe, lub odwrotnie, bez istotniejszego uzasadnienia niż czysta chronologia. Opus Dei miłuje i czci wszystkie instytucje – dawne i nowe – które pracują dla Chrystusa w synowskim przylgnięciu do Magisterium Kościoła.
José Miguel Pero-Sanz
wersja na pdf